مسجد كوفه يكي از قديمي‌ترين مساجد تاريخ اسلام است كه در اواسط قرن هفتم ميلادي بنا شد. اين مكان يكي از چهار مسجد مهم براي شيعيان پس از مسجدالحرام، مسجدالنبي و مسجد قبا است كه در ۱۲ كيلومتري شمال شهر نجف واقع شده است.

به گزارش جنوب نیوز، گفته مي‌شود مسجد كوفه ابتدا توسط حضرت آدم (ع) ساخته شده و پس از مسجدالحرام، قديمي‌ترين مسجد جهان است. در كتب اسلامي آمده كه اينجا محل زندگي حضرت نوح (ع) و مكان ساختن كشتي او بوده است.

مسجد كوفه، محل دفن «مسلم بن عقيل» پسر عموي امام حسين (ع) است كه پيش از واقع كربلا در اين شهر شهيد شد. «هاني بن عروه» و «مختار ثقفي» از ديگر شخصيت‌هاي بزرگ تاريخي و مذهبي هستند كه در اين مسجد به خاك سپرده شده‌اند. مكان‌هاي خاصي در مسجد مشخص شده‌اند كه محل نماز گزاردن امام سجاد (ع) و امام جعفر صادق (ع) از آن جمله‌اند.

مساحت كنوني اين بنا حدود 11 هزار مترمربع است‌، چهار مناره و دو در اصلي دارد. گذرگاه‌هاي طاقدار اين مسجد‌، ستون‌هايي از جنس مرمر دارد كه از شهر «حيره» به اين منطقه آورده شده‌اند و هريك 20 متر طول دارند. مساحت كل مسجد حدود 100 مترمربع است.

«كرسول» تاريخ‌شناس و كارشناس معماري اهل كشور انگليس، طراحي اين مسجد را كه بر پايه ستون‌هاي متعدد بنا شده، يادآور «آپادانا»ي ايران مي‌داند.

اين مسجد در سال‌هاي طولاني، مراحل مختلفي را پشت سر گذاشته و تغييرات زيادي داشته است. كاشي‌كاري‌هاي آن يادگاري حكومت صفويان در قرن هفدهم و هجدهم ميلادي است. 28 برج دايره‌وار ديوارهاي خارجي ساختمان را دربرگرفته‌اند. گفته مي‌شود قدمت اين برج‌ها كه ريشه‌اي دو متري در دل خاك دارند، به زمان صدر اسلام مي‌رسد. حفاري باستان‌شناسان نشان مي‌دهد كه اين برج‌ها هم توسط مجموعه ديگري از ستون‌ها در زير زمين‌ حمايت مي‌شوند.

آخرين تحولي كه در معماري مسجد كوفه پديد آمد، در سال 2010 رخ داد و چهره‌اي جديد به آن بخشيد. براي تزيين اين بنا از طلا و ديگر سنگ‌هاي قيمتي مانند الماس و ياقوت استفاده شد و گوشه‌گوشه آن با نام حضرت علي (عليه‌السلام) مزين شد. در همين دوران براي محراب محل شهادت مولا علي ‌بن ‌ابي‌طالب ضريحي مطلا نصب شد كه در ساخت آن از نقره‌، ياقوت و الماس هم استفاده شده است. در جاي‌جاي ديوارهاي مسجد آيات قرآن با طلا و به خط كوفي نقش بسته است. گنبد مسجد كوفه هم از جنس طلا ساخته شده است.

سنگ‌هاي مرمر اين مسجد از يونان وارد شده‌اند و از جنس همان سنگ‌هايي هستند كه در كعبه به كار رفته‌اند. فرش‌هاي ايراني با نقش‌ونگار خيره‌كننده‌شان زير پاي زائران اين مكان مقدس خودنمايي مي‌كنند.

در قسمت جنوبي مسجد كوفه، ويرانه‌هاي دارالاماره امويان ديده مي‌شود كه ديواره‌هايي به عرض چهار متر مساحت 170 مترمربعي آن را دربرمي‌گرفته‌اند. در معماري اسلامي‌، دارالخلافه درست پشت محراب واقع مي‌شد و دليل آن، ورود راحت‌تر به مسجد، بدون رد شدن از ميان صف‌هاي نمازگزاران بوده است. اين دارالاماره كه معماري آن به سبك قلعه‌هاي ساساني بوده، در سه دوره تاريخي بازسازي شده و مورد استفاده قرار گرفته است. اولين دوره آن در زمان فتح عراق به‌دست مسلمانان، دومين دوره در زمان حكومت امويان و سومين آن، در عصر عباسيان بوده است.

در متون اسلامي از امام علي (ع) كه مسجد كوفه را به‌عنوان محل خلافت خود برگزيد، نقل شده كه گفته‌اند: اي مردم كوفه، خداوند متعال چيزي به شما عطا كرد كه به هيچ كسي نداده است؛ مسجد و عبادتگاه شما را برتري داد كه در آن خانه آدم (ع)، نوح (ع)، ادريس (ع) و مصلاي حضرت ابراهيم (ع) و برادرم خضر (ع) و مصلاي من است. اين‌ مكان يكي از چهار مسجد بافضيلت است كه روز قيامت شبيه شخص مُحرِمي كه لباس پوشيده، آورده مي‌شود و براي اهل خود و نمازگزارش شفاعت مي‌كند. زماني خواهد آمد كه اين مسجد، مصلاي حضرت مهدي (ع) و هر مومني خواهد شد و هيچ مومني باقي نخواهد ماند، مگر اين‌كه در اين مسجد نماز مي‌خواند يا در آرزوي آن است. اگر مردم بركت آن را مي‌دانستند از چهارگوشه جهان حتي با كشيدن خود روي برف و يخ، به اين مسجد مي‌آمدند.

منبع: حج